بازگشت
با اینهمه منابع غنی آب کشوری کم آب و با آنهمه وقار و آبروهنوز هم سرزمین «بی آب» هستیم
برگردان و تبصره از دکتر خلیل وداد برگردان و تبصره از دکتر خلیل وداد

 

 

 

 

 

بی آبی به معنی نبود، نداشتن و یا کمبود آب است. مگر در کشور ما افغانستان بی آبی مترادف هتک حرمت، بی آبرویی سرافگندگی، توهین و رسوایی نیز است. این واژه ظاهراً بی آبرو بوده که در افغاانستان امروز بتدریج به شکل «بی آب» و یا «بیآب» کوتاه و رایج شده است.

افغانستان امروز در هر دو معنی بی آب میباشد. ما هم از نظر  داشتن رهبران و سیاستمداران بیمایه، چپاولگر، دروغگو و زر اندوز بی آبرو ایم و هم به دلیل کمبود آب برای آبیاری و هم بخاطر نبود آب آشامیدنی و کشاورزی کشور «بی آب» هستیم. واقعاً در طول تاریخ پنج هزار سالهء افعانستان چنین بی آبروییها و یا باصطلاح «بی آبی» ها سابقه نداشته است. 

وقتی خبر تحویل ملیونها دالر و پوند سازمان سیا و انتلیجنت سرویس انگلیس به مقر ریاست جمهوری افغانستان در جهان طنین می افگند، کرسی نشینان ارگ با «آبرو» و حیا و با احساس مسؤلیت در «برابر ملت» و جهانیان اعلام میکنند که اینها کمکهایی نه به مقدار بزرگ بلکه کوچک  بوده اند به دفتر ریاست جمهوری و برای اهداف نیکو، و علاوه میکنند که «این کمک ها خیلی مفید بوده است و ما از آن تشکر می کنیم».[1] ‎

چنانچه رییس جمهور کرزی شخصاً در بارهء این کمکها با خونسردی  چنین گفته است: « رییس ادارهء استخبارات امریکا را صبح امروز فراخواندم و برایش گفتم که بخاطر گزارش های مطبوعات این پول ها را قطع نکنند. ما به این پول ها سخت ضرورت داریم و پرداخت این پول ها باید ادامه یابد. او وعده کرد که این پول ها را قطع نمی کنند. این پول ها کار ما را در بسیاری موارد آسان ساخته است.»[2]

ولی این رسواییها پدیدیدهء نوی برای سررشته داران ارگ نیست. قبلاً در سال 1389 خورشیدی نیز انتقال بکسهای پول جمهوری اسلامی ایران بدفتر ریاست جمهوری اسلامی افغانستان برسوایی کشید، مگر کرزی منکر آن نشده آنرا ناچیز و لازمی پنداشت.[3] 

بهر حال بی آبی در افعانستان دومعنی دارد، یکی بی آبی مادی و  یکی هم بی آبی معنوی که بحث و ترجمهء کنونی ما روی بی آبی به معنی مادی اش بوده و منابع آبی زمینی و بویژه زیر زمینی افغانستان را بررسی نموده است. با خواندن این مقاله که توسط دانشمندان شوروی- ازبکستانی او.او. عثمانوف و ن.آ. ایگناتیکوف بیست وسه سال پیش در تاشکند نوشته شده، خواننده غنای ذخایر مادی افغانستان را درک نموده و متوجه فرصتهای از دست رفته در طول سالهای دراز و بویژه در دهسال گذشته میشود، که با اینهمه امکانات و کمکهای گونه گون بین المللی که از کانالهای علنی و مخفی صورت میگیرد، هنوز هم در همه عرصه ها و بویژه  آبرسانی، تأمین انرژی و آبیاری هیچ کار مؤثری صورت نگرفته و ما کاکان بی آب و کم آب هستیم. با این تبصرهء مدخل گونه ترجمهء تخلیص شدهء مقالهء علمی زیر را پیشکش خوانندگان ورجاوند مینمایم.[4]

همچنان خاطر نشان باید کنم که عکسهای پایین توسط خودم تهیه و در اینجا اضافه شده اند.

دکتر خلیل وداد

می سال 2013، شهر لاهه (دِن هاگ) هالند

بند امیر  عکس سال 2008

 

بند امیر، عکاسی خلیل وداد

درهء پنجشیر عکس از خلیل وداد

بند امیر، بامیان سال 2008

بند امیر بامیان سال 2008، عکس از خلیل وداد

ولسوالی بلخ، دژ تاریخی بخدی و آبهای اطراف آن، سال 2006

بند امیر عکس از خلیل وداد، 2008

 

*******

 

 

 

 

نوشتهء او.او. عثمانوف و ان. آ. ایگناتیکوف

 

 

« وضعیت و دورنمای استفاده از آبهای زیرزمینی در افغانستان»   ‎‏

 

استفاده از آبهای زیر زمینی در افغانستان برای آبیاری و نوشیدن از گذشته های باستان سابقه دارد. مگر نظر به گذشته های دور که حجم استفاده از این آبها انگشت شمار بود، اکنون این بهره برداری به 70-80 متر مکعب در ثانیه بطور متوسط رسیده است که عمدتاً بدلیل استفاده از کاریزها میباشد.  از سال 1956 در افغانستان ساختمان چاهها بشکل عمودی کنونی آن آغاز شد.

گسترش پژوهشهای هایدرو جیولوجیک در افغانستان دو مرحله دارد که بازتاب رشد این کشور (جمهوری) میباشد: نخست- تا پلان پنجسالهء 1956-1961 و دوم- پس از آن.

تمام اطلاعات موجود تا سال 1965 در مورد آبهای زیر زمینی افغانستان  محدود و برخاسته از سفرهای ناچیز و تحقیقات کوتاه خلاصه میشوند. از سال 1965 پس از عقد قرارداد افغانستان- اتحادشوروی پیرامون همکاری تخنیکی[5]  در خصوص ایجاد ریاست عمومی سروی معادن و جیولوجی در جنب وزارت معادن و صنایع افغانستان کار هدفمند هایدرو جیولوجیک و انجنیری- جیولوجیکی آغاز شد که عکس برداریهای کامپلکس هایدروجیولوجیک و انجنیری جیولوجیک، کشف و تثبیت آبهای زیر زمینی و پژوهشهای معدنی هایدروجیولوجیک شامل آن بودند.

عکس برداریهای کامپلکس هایدروجیولوجیک و انجنیری جیولوجیک در دو راستا صورت میگرفتند. یک- هایدرو جیولوجیکی که مناطق بزرگی را با هدف تعیین ساحات دورنمایی و کمپلکسهای انتقال دهنده برای پیشبرد پژوهشهای مفصلتر دربر میگیرد. دوم- مفصل (کمپلکسی) در آن نواحی پیشبرده میشدند که ضرورت شدید تأمین آب بنظر میرسید و یا اینکه در نواحیی که بهره برداری تازه در آنها مدنظر بود، در نتیجه دورنمای استفاده از آبهای زیر زمینی برای رفع مایحتاج صنایع و کشاورزی و امکانات آبرسانی در بیشتر نواحی از حساب آبهای زیرزمینی ... بررسی شد.

نقش عمده را در مطالعهء آبهای زیر زمینی پژوهشهای مربوط به پروژه و نقشه های انکشاف آبرسانی در مناطق شمال بازی کردند. چنانچه نقشه های هایدروجیولوجیک وغیره ....تهیه گردیده و عکسبرداری گستردهء هایدروجیولوجیک در وادی رودخانهء کابل در ولایت ننگرهار، در نواحی پیرامون بند سردِه در ولایت غزنی و وادی رودخانهء کوکچه در شمالشرق کشور صورت گرفته، وضعیت آبهای زیر زمینی کامپلکسهای انتقالدهنده بررسی شده، عمق موقعیت آنها تعیین گردیده و ترکیب کیمیاوی و ماهیت شان مشخص شد. همچنان ذخایر طبیعی مشخص شده و دورنمای تغییرات آنها در رابطه با ساختمانهای آبیاری و زراعتی تثبیت شدند. اجرای عکسبرداری کامپلکسی هایدروجیولوجیکی و انجنیری جیولوجیکی در سالهای 1962-1963 زمینهء تعیین ذخایر طبیعی آبهای زیر زمینی نظر به مشخصات هایدرولوژیکی ث 1  را مهیا ساخته و انواع احتمالی بخشهای تقسیماتی بهره برداری از آبهای ذخیره شونده احتمالی را معین کرد.

براساس پژوهشهای اکتشافی- تحقیقاتی هایدروجیولوجیک برای تشخیص وپژوهش ذخایر آبهای شیرین زیر زمینی جهت سپارشات بعدی برای اقتصاد ملی، که از سال 1962 در وادی کابل آغاز شد، مقدار بزرگ آبهای روان وشیرین زیر زمینی مشخص شد که ازجمله رفع مشکل آتی فابریکه مس عینک را مرفوع میتواند، کند. پژوهشهای همانند در واد یهای رودخانه های بلخ، قندز، آقچه در موازات جادههای پلخمری- شبرغان، قندهار- هرات- کشک، در وادی گردیز، خوست، اورگون و غیره نیز صورت گرفت.

همچنان چگونگی  (رژیم) آبهای زیرزمینی بطور سیتماتیک در مناطق بزرگ آبیاری شونده مانند: شبکهء آبیاری جلال آباد، ساحهء بند آبیاری سرده و قسماً در وادی کابل، کنترول میشود. رژیم نظارت دو و سه ساله از آبهای زمینی در محلات مربوطهء کوکچه، کیله گی، چشمهء شفا، دشت اوماکَی، دشت بگوا، دشت جیرَی، هریرود و لوگر صورت میگیرد.  براساس معلومات جمعآوری شده در مورد وضعیت آبهای زمینی در وادی جلال آباد سپارشات معینی برای بهبود شرایط آبیاری و بهبود (اصلاح) زمین تهیه شده است.

برای ارزیابی دورنماهای کلی استفاده از ذخایر آبهای منرالی و عادی نقشهء آبهای معدنی افغانستان ارزش زیاد دارد که در آن ترکیبات گونه گون این آبها و منجمله آبهای گرم و غیره مشخص شده اند.

برمبنای تحقیق کامپلکسی جیولوجیکی- هایدرولوجیکی نواحی شمالغرب افغانستان منابع آب گرم اُتی در وادی هریرود، گروپ آبهای معدنی گرم در ناحیهء خواجه چشمه، چشمه های آب گرم در وادی رودِ غازی و همچنان گروپ چشمه های معدنی در ناحیهء کشک کهنه وجود دارند. برعلاوه در منطقهء کلته کی آبهای نمکی تثبیت شده است. بخاطر تعیین مقدار آبهای معدنی سپارش شده تا گروپ چشمه های رودخانه غوربند، نواحی نزدیک به شهر اروزگان و پنجشیر و نواحی آبهای منرالی افغانستان با تثبیت مناطق و مراکز تقسیم آنها مورد مطالعه قرار گیرند، همچنان قانونمندی جابجایی آنها معین گردیده اند.

کارهای علمی- پژوهشی وموضوعی (تیماتیک) عموماً برمبنای مکتب شوروی هایدرولوجی و هایدروجیولوجی  در راستای بهبود (اصلاح) زمین و دریافت ذخایر آبهای زیر زمینی صورت گرفت.

در عرصهء بهبود هایدرولوژیکی زمینهای قابل کشت توصیه شده تا نحوهء (رژیم) تنظیم آبهای زمینی در مناطق زراعتی جهت بهبود مبارزه با نمکی شدن زمین تغییر یافته و شیوهء مطالعهء رژیم آبهای زیر زمینی مثلاً در کانال آبیاری جلال آباد و وادی کابل تنظیم شود.

مسأله استفادهء کمپلکسی ذخایر آبی- زمینی افغانستان با اندازهء ذخایر منطقوی آبهای زیرزمینی پیوند دارد. اساسیترین فاکتور تشکل آبهای زیر زمینی اوروگرافی[6] است که شرایط ایجاد و جریان آبهای زیرزمینی را معین میکند. آفغانستان کشور کوهستانی- بیابانی و گرمسیر است. همخوانی سلسله کوههای بلندش با فلات و گودالهای میانکوهی آن ویژه گی اوروگرافی پیچیدهء آن میباشد. بصورت عموم 5 /4 حصهء افغانستان را کوهها تشکیل میدهند که با پهنای بزرگ خویش مشکل عمده یی را برای اتصال ترانسپورتی میان شمال و جنوب میسازند. عده یی از کوتلهای این کوههای سربفلک فقط در تابستان قابل ترددبوده و در زمستان پوشیده از برف میباشند.

ساحات کوهی انباشتگر ذخایر آبی ناشی از بارش برف و باران اند (%40-30). در کوهها این آب عمدتاً پوشش شبکهء آب رودخانه یی را تشکیل داده و بشکل قسمی به آبهای زیر زمین میپیوندند.  نحوهء ریزش به ذخایر آبهای زیر زمینی و همچنان استفادهء بعدی آبها به شرایط اقلیمی که عمدتاً خشک میباشد و تغییر فاحش حرارت شبانه روز و سالانه وحالات جوی (اتموسفیر) وابسته میباشند.

در جلگهء باختر فقط در شرق آن بارش سالانه 350 ملی متر است. در حالیکه در غرب آن تا 203 و 181 ملی متر و در شمالغرب افغانستان در نزدیکی آمودریا این رقم 150 ملی متر میباشد. در جنوبغرب کشور مقدار بارش در یک ساحهء خیلی کم اضافه تر از 150 ملی متر است. ساحهء بزرگ صحرای ریگستان، دشت مارگو، دشت بکوا وگودیهای سیستان فقط 100 ملی متر، زرنج – 73 ملی متر و فراه 107 ملی متر در سال بارش دارند.

قاعدتاً اکثر کوههای افغانستان رطوبت ناچیز دارند. بارش مجموعی سالانهء اکثر ساحات کوهی افغانستان از 250 تا 400 ملی متر میباشد. فقط در شبکهء کوههای  مرکزی و شرق افغانستان از 600 تا 1000 ملی متر بارندگی صورت میگیرد.

مقدار متوسط بارشهای اتموسفیری در حوزهء رودخانه های کوکچه، کنر و پنجشیر اضافه از 1000 ملی متر در سال میباشد. مقدار سالانهء بارانها درهمواریهای کشور نا برابر است. از جولای تا اکتوبر فقط تا %3 از مجموع مقدار سالانه بارش دراین مناطق میبارد. در کوهها تقسیم منظمتر بارانها را نظر به بیابانها میتوان دید ولی این درهمه جا صدق نمیکند. مثلاً در ایستگاه هواشناسی سالنگهای شمالی و جنوبی که در ارتفاع 3100- 3350 متر قرار دارد از ماه جون تا تا اکتوبر بیش از %5-1 بارش سالانه میبارد، و در غزنی کمتر از %7 میبارد ... همزمان مقدار بارشهای زمستانی- بهاری بیشتر است. در بعضی نقاط بارشهای بهاری تا حدود (%60 -50) کل بارانهای سالانه را تشکیل میدهند. و در بعضی مناطق دیگر بارشهای زمستانی اکثریت اند(%40-20) ؛ در نواحی جنوبی ... ریزش برف و باران زمستانی %80-60 کل بارش سالانه را تشکیل میدهند. در انتهای شرق افغانستان در حوزهء درهء واخان بارشهای بهاری بیشر اند؛ در گومل و کرم بارشهای بهاری %50-40 کل بارش سالانه را و یکجا با بهاری %80 در صد کل  آنرا تشکیل میدهند.

تابستان در افغانستان درازتر، خشک و با باد و توفانِ ریگ (شن) که گاه تا چندین شبانه روز دوام میکند، همراه است.

خشکترین ناحیهء افغانستان مناطق جنوبغربی آنست که در درازنای سه ماه (دسامبر- فبروری) ارزش(اهمیت) رطوبت نسبی به %70-60 و در زمانهای دیگر سال تا %30-25 بالا میرود. در همواریهای باختردر شمالغرب افغانستان در مواقع زمستان- بهار (دسامبر- اپریل) رطوبت هوا %85-75 میباشد. از آغاز ماه می این رقم بتدریج به %45- 30 پایین آمده و بهمین اندازه تا ماه نوامبر میماند. در سطوح مرتفع (کابل، غزنی، چغچران، چهاریکار، مقر وغیره) رطوبت نسبی در ماه دسامبر به حداکثر رسیده، تا اپریل ادامه یافته و سپس به %30-25 کاهش مییابد.

رودخانه های افغانستان منبع اساسی آبهای زیر زمینی اند که مربوط به سه حوزهء بزرگ میباشند: جنوبشرق با رودخانه های کابل، غوربند، پنجشیر، کنر مربوط به رودخانهء هند؛ حوزهء مرکزی و جنوبشرق با رودخانه های لوره، ترنک، ارغنداب هلمند، خاشرود، هریرود، فراه رود و حوزهء خشک سیستان؛ و حوزهء شمال با رودخانه های هریرود، مرغاب، قیصار، بلخ، قندز، کوکچه، پنج – در حوزهء آمودریا.

بررسی ترکیب جریان آبهای رودخانه های افغانستان نشان داد که بعضی رودخانه ها چون هلمند، هریرود، قندز، پنج، کوکچه، کابل که عموماً سال تمام آب دارند، و رودخانه های دیگر چون- فراه رود، ترنک، غزنی، خلم، خاشرود، هریرود، شمال، گردیز، قیصار،مرغاب و بلخ که در تابستان کلاً  جهت آبیاری استفاده شده و یا در زمینها هدر میشوند.....

مناطق افغانستان نظر به طبیعت شان تعیین کنندهء ترکیب آبهای زیر زمینی کوهی افغانستان اند که از نوع کوهی تا آبهای هدر شونده را در برمیگیرند.

نوع یکم، عبارت از مناطق صخره یی و نیمه صخره یی اند....در این مناطق آبها در میان سنگهای گونه گون تا عمق بعضاً دهها کیلومتر جریان مییابد... آموزش کثافت جریان آب در این رابطه مربوط به علم لیتو لوژی[7] است....

منابع بزرگ آبهای زیر زمینی افغانستان مربوط به انواع کاربوناتها بوده و در نزدیکی جلگه ها مشاهده شده و نظر بمقدار آب کمتر از چشمه سارها و کاریزها اند... در همواریها آب باید بوسیلهء چاههای عادی وعمیق بیرون کشیده شود.

... از تمام %90 ذخایر زیر زمینی آب که میشد برای اقتصادملی استفاده نمود،... مقدار ناچیزی با وسایل گونه گون بهره برداری میشوند....کیفیت این آبهای زیر زمینی نظر به مشخصات هایدروجیولوجیک متفاوت بوده و امکان استفادهء عملی و گونه گون آب را ممکن میسازد ... ما امروز بحث خویش را فقط به آبهای سطح زمین محدود میسازیم.

در سال 1970 و.ای. بیلیانین، و.ای سوبولیف و گ. ج. عطایی تقسیم بندی مناطق افغانستان را نظر به اصول جیومورفولوژی[8] انجام دادند. سپس ای. پ. مالیاروف بعضی اصلاحات و اضافات را در این تقسیمبندی ... وارد کرد. نظر به این نقشه ... مناطق درجه اول آبها به سه ناحیه هایدروجیولوجیکی[9] : علیای آمودریا با امکان چاههای عمیق، مناطق صخره یی مرکزی و جنوب افغانستان تقسیم شدند. 

 

نقشهء آبهای زمینی جمهوری  افغانستان:

یکم. ساحهء آبهای روی زمینی علیای آمودریا.، دوم. ساحهء آبهای روی زمینی جنوب افغانستان، سوم. ساحهء هایدروجیولوجیکی افغانستان- مرکزی؛ چهارم. مرزهای ساحات هایدروجیولوجیکی افغانستان؛ پنجم. مرزهای حوزههای آبهای روی زمینی؛ ششم. شاخصهای حوزههای آبهای رویزمینی.

 

ساحهء علیای آمو در شمال افغانستان موقعیت داشته، مربوط به جریانهای آبی رودخانه آمو بوده و در حقیقت ادامهء حوزهء آبهای عمیق آمو میباشد. .. مشخصهء این ساحه کثرت آبهای زمینی و زیر زمینی میباشد...

عمده ترین نواحی این ساحه عبارتند از:

1.  پنج- کوکچه، تالقان، اشکاشم، نوآباد- امام صاحب، بغلان، قندز، میرعلم (دشت آبدان)، جنوب، میمنه، مرغاب و در انتهای غربی کشک و همچنان حوزه های هایدروجیولوجیکی میمنه، شیشان، مرغاب.... سرخاب وغیره.

2. ساحهء هایدروجیولوجیکی افغانستان مرکزی که از شماشرق کشور تا جنوبغرب کشور بطول 1500کیلومتر افتاده است.

در این ساحه نواحی هندوکش- بدخشان، علیای هلمند- سرآب، هریرود، ارغندآب، میانهء هلمند، خاریترود، ترین، دشت ناور، فراهرود، ارزگان، ادرسکن، ...کابل، لوگر، ننگرهار، چاریکار و خوست شامل اند.

3. ساحهء جنوب افغانستان. ..که از شمالشرق شروع شده و بطول 1000 کیلومتر در شمالشرق مرکز افغانستان موقعیت داشته و مناطق کتواز و فلات متصل بشرق ایران و سیستان را در بر میگیرد که دارای ساختار مغلق هایدروجیولوجیکی میباشد....

همچنان از مناطق دارای آبهای زیر زمینی وعمیق از ساحات فراهرود، دشت بگوا، هلمند، ریگستان، ترین، غزنی، ارغنداب، گردیز، آب ایستاده، نهر، خاریترود میتوان نام برد....

باینترتیب در ساحات تقسیمبندی شدهء جمهوری افغانستان نظر به تخمینهای ما بطور متوسط  250- 300 مترمکعب آب درثانیه[10] جریان دارد که یک چهارم سطح آبهای جاری رودخانه ها را تشکیل میدهد. بخش عمدهء ذخایر مربوط به نواحی رودخانه های هلمند، هریرود، پنج، فراهرود، ارغنداب، قندز، کابل، ترنگ، لوگر، غزنی و غیره اند. آب این مناطق بصورت عموم پاک و قابل نوشیدن و کشاورزی میباشند. مگر امروز بصورت کل در کشور بیشتر از 70 متر مکعب در ثانیه از آب زیر زمینی استفاده نمیشود.

شاخصهای استفاده از ذخایر کل کشور ناهمگون است. چنانچه در آب ایستاده (غزنی) و نهر %90 ذخایر آب  استفاده میشود در حالیکه در وادیهای ترنگ، غزنی و خوست از %80 – 60 ذخایر زیر زمینی استفاده میشود. در وادیهای لوگر، شکردره و در دشت بگوا، ارغنداب، فراهرود، هریرود در حدود %40 در مناطق شمال %20 و در نواحی جنوبی- وادی هلمند، ریگستان، دشت مارگو کمتر از %3-1 استفاده میشود.

در نواحی یی که با کمبود جدی آب مواجه اند، امکان واقعی استفاده از آبهای زیرزمینی همچون منبع اضافی آبیاری بویژه بیابانهای دشت مارگو، دشت ژیری، دشت دامان، دشت اوماکای، دشت شیندند، و وادی رودخانهء هلمند، فراهرود، هریرود، جاییکه جریان آب در تابستان بکلی قطع میشود؛ موجود است. آبهای زیرزمینی در بیابانهای جلگه یی با حفر چاههایی از عمق 40-30 متر و در نواحی، بیابانی، صحرایی و نیمه کوهی تا عمق 80-60 متر بدست خواهند آمد. ولی قابلیت بهره دهی این چاهها 30 تا 100 لیتر در ثانیه و در بعضی مناطق حتی 10- 20 لیتر در ثانیه خواهد بود.

چنانکه میبینیم افغانستان از نگاه آبهای زیرزمینی غنی ست. مگر آموزش و ارزیابی آبهای زیر زمینی و سطحی از خواست زمان پس مانده اند. لازم است در گام نخست  به معقول بودن پیشبرد تحقیقات و بررسی های علمی در رابطه به ذخایر زیر زمینی آب در جمهوری افغانستان تأکید گردد که زمینهء  تقسیمبندی مکملتر ساحات کشور را نظر به ذخایر زیرزمینی آب و نحوه استفادهء بهتر آن با ساخت و سازهای آبیاری مربوطه رامساعد خواهد ساخت. در گام دوم، استفاده هدفمند و معقول آبهای زیرزمینی افغانستان در اقتصاد کشور زمینهء تحقیقات بیشتر هایدروجیولوجیک و تقسیم درست ذخایر آب در محلات را با ساختمانهای مربوطه مساعد میسازد. این پژوهشها را در مناطقیکه از کمبود شدید آب رنج میبرند، مانند دشت شیندند، دشت مارگو، ریگستان، دشت دامان، حوزهء رودخانه های فراه رود، ارغستان، خاشرود، بلخ، خلم، سپین بولدک وغیره که دارای زمینهای بزرگ قابل کشت و شرایط مناسب اقلیمی اند، باید آغاز کرد.

        

 

 

  

 

 


[1] - http://www.bbc.co.uk/persian/afghanistan/2013/04/130429_k02-karzai-cia-money.shtml'سیا به دفتر حامد کرزی پول نقد می‌داد'

آقای کرزی گفته: "بله، دفتر مشاور امنیت ملی افغانستان حمایت‎هایی را از جانب حکومت آمریکا در طول ده سال گذشته به دست آورده است، نه به مقدار بزرگ بلکه کوچک، که این کمک‎ها به اهداف مختلف مانند اهداف عملیاتی، مساعدت به مجروحین و مریضان و برای پرداخت کرایه خانه و سایر اهداف استفاده شده است و در ده سال گذشته به حکومت افغانستان داده شده است."

انتشار گزارش روزنامه نیویورک تایمز مبنی بر این که سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا، سیا، به دفتر حامد کرزی رئیس جمهوری افغانستان پول نقد می داده، در روزنامه های چاپ کابل بازتاب گسترده ای داشته است.

این روزنامه آمریکایی گزارش داده که سیا در ده سال گذشته ده‌ها میلیون دلار بدون حساب و کتاب به دفتر آقای کرزی داده است. منبع اصلی این روزنامه در تهیه این گزارش خلیل رومان، معاون رئیس دفتر حامد کرزی، رئیس جمهوری افغانستان (۲۰۰۵-۲۰۰۲) بوده است. همچنان مقالهء مرور مطبوعات افغانستان  نیز دیده شود:

"پاسخ رئیس جمهوری در مورد کمک های نقدی حکومت آمریکا به دفتر شورای امنیت ملی افغانستان" تیتر اول روزنامه دولتی انیس است. انیس نوشته که آقای کرزی دیروز (دوشنبه، ۹ ثور) در یک نشست مشترک خبری با رئیس جمهوری فنلاند به سوال یک خبرنگار در این مورد پاسخ داد. انیس نوشته که سوال این بوده: "دستگاه استخباراتی آمریکا به دفتر شورای امنیت ملی افغانستان پول نقد می دهد؟" بوده و پاسخ آقای کرزی چنین بوده است: "بله، دفتر مشاور امنیت ملی افغانستان حمایت‎هایی را از جانب حکومت آمریکا در طول ده سال گذشته به دست آوردهاست، نه به مقدار بزرگ بلکه کوچک، که این کمک‎ها به اهداف مختلف مانند اهداف عملیاتی، مساعدت به مجروحین و مریضان و برای پرداخت کرایه خانه و سایر اهداف استفاده شده است و در ده سال گذشته به حکومت افغانستان داده شده است. این کمک ها خیلی مفید بوده و ما از آن تشکر می‎کنیم." همچنان دیده شود:           http://www.ariaye.com/akhbar.html

 

[2] - http://da.azadiradio.mobi/a/24976963/full.html         رادیوی آزادی ..........

[4]- - مردم افغانستان آب آشاميدني سالم ندارند http://www.ariaye.com/akhbar.html

رویترز گزارش داد : مردم کابل به سبب نامناسب بودن سامانه فاضلاب با آلودگی آب آشامیدنی روبرو هستند.
به گزارش مونیتورینگ اخبار خارجی واحد مرکزی خبر ، با نزدیک شدن فصل بهار و افزایش دمای هوا ، بوی بد شروع به بیرون آمدن از گودال های عمیق کنار خیابانها در کابل خواهد کرد. سامانه فعلی فاضلاب به یکصد سال قبل باز می گردد. گودال های عمیق فاضلاب سالهاست مرمت نشده اند و گیر کردن اشغال در آنها موجب متصاعد شدن بوی بد از آنها و جمع شدن مگس شده است.
ادامه یافتن خشکسالی و طولانی شدن جنگ نیز به مشکلات این کشور می افزایند. هیچ مرکز پیشرفته ای زباله وجود ندارد تا زباله های تولید شده در شهر حدودا چهار میلیون نفری کابل یا زباله شهرهای بزرگ دیگر بازیافت شود.
این شرایط ده سال است وجود دارد و به سبب کمبود نقدینگی بهبود نیافته است.
محمد یونس نو اندیش شهردار کابل گفت :« ما منابع محدود انسانی و مالی در اختیار داریم. ما می خواهیم روی همه گودالها را بپوشانیم ولی این طرح نیازمند پول زیادی است. ما استطاعت مالی این پول را نداریم.»
با وجود کمک های بین المللی که هر سال بالغ بر چهار میلیارد دلار است، به گفته شهردار کابل، مرمت این گودالها هنوز بسیار دشوار است.
شهردار کابل گفت پیش از مرمت این گودالها ما باید یک هزار کیلومتر جاده احداث کنیم و تیرهای چراغ برق ایجاد شود. در عین حال کمکها به صورت مرحله ای پرداخت می شوند بنابراین ما نمی توانیم بدون کمک بیشتر به اهداف خود دست یابیم.»
گفته می شود بیش از پنجاه درصد افغانها به آب اشامیدنی سالم دسترسی ندارند.

 

[5] - پیکولین م. گ. رشد اقتصاد ملی و فرهنگ افغانستان. 1955- 1960، تاشکند: انتشارات اکادمی علوم ازبکستان شوروی، 1961، صفحهء . 143  -

[6] -

واژهء اورگرافی از دوکلمهء یونانی اورو بمعنی کوه و گرافی یعنی نوشتن ترکیب شده و معنای توضیح و تصویر بمیان آمدن و ویژهگیهای کوهها و دره ها را میدهد. (مترجم)-

[7] مترجم - علم آموزش سنگ ها یا سنگشناسی.  Lithology.

[8] - علم آموزش سطح زمین، مترجم. Geomorphology.

[9] - ناحیهء هایدروجیولوجیکی، اصطلاحیست که برای ساحات وسیع همسان از نقطه نظر هایدرو جیولوجی .... وعیره بکار میرود. 

[10] - مترجم- M₃/C  .


May 24th, 2013


  برداشت و بازنویسی درونمایه این تارنما در جاهای دیگر آزاد است. خواهشمندم، خاستگاه را یادآوری نمایید.
 
بازگشت
علمي و معلوماتي